Asit baz metabolizması: Temel bilgiler

Asit baz metabolizması: Temel bilgiler

Hücre içi metabolizmanın çalışabilmesi için ortamın pH’sı çok önemlidir bu nedenle plazma pH’sındaki en ufak değişiklikler vücut tarafından kriz olarak algılanır ve düzeltilmeye çalışılır, tampon sistemler devreye girer. Asit baz metabolizması bozukluklarını iyi anlamak için temel biyokimyasal bilgilerimizi tekrarlamak istiyorum ama daha önce ortamın pH’sını belirleyen hidrojen iyon konsantrasyonu diğer maddelerin konsantrasyonları ile kıyaslayalım.

 

Pratik bilgi:Hidrojen ve nefroloji pratiğinde önemli olan maddelerin normal plazma düzeyleri

Kreatinin                                                                    0.6-1.2 mg/dl

BUN                                                                           10-20 mg/dl

Na+                                                                             135-145 mmol/l

K+                                                                                            3.5-5 mmol/l

Cl–                                                                               95-105 mmol/l

Bikarbonat (HCO3–)                         22-26 mmol/l

H+                                                                                            35-45 nmol/l

Ca+2                                                                                         9-10.5 mg/dl

Mg+2                                                                                                                                                      1.8-3 mg/dl

Fosfor                                                                                     3-4.5 mg/dl

 

H+           0.000035-0.000045 mmol/litre = 0.035-0.045 mikromol/litre

H+           0.035-0.045 mikromol/litre = 35-45 nanomol/litre

 

Hidrojen konsantrasyonunun nanomol (nmol),diğerlerinin ise milimol veya miligram olduğuna dikkatinizi çekmek istiyorum. Normalde plazmada 0.00004 mmol/L (40 nmol/L) olan bu değer genellikle hesaplama kolaylığı sağlaması nedeni ile negatif logaritması (pH=7.40) olarak ifade edilir.Hidrojen iyon konsantrasyonu pH ile ters bir korelasyona sahiptir yani hidrojen artarsa pH düşer, azalırsa pH yükselir. Plazmadaki hidrojen iyonu konsantrasyonunun artmasına asidoz, azalmasına ise alkaloz denir.

 

Editörün notu:Asit baz dengesini asidoz alkaloz yerine doğrudan hidrojen iyon konsantrasyonu ile öğrensek acaba daha mı iyi olurdu diye hep düşünmüşümdür. O zaman asidoz yerine hiperhidrojenemi, alkaloz yerine hipohidrojenemi kullanmamız gerekebilirdi.

 

Pratik bilgi:Hidrojen iyon konsantrasyonu ile pH arasındaki ilişki

pH    H+(nmol/l)

7.0    100

7.1    79

7.2    63

7.3    50

7.4    40

7.5    32

7.6    25

7.7    20

7.8    16

pH’da 0.1 artış H+konsantrasyonunu yaklaşık olarak % 80 azaltır.

Pratik bilgi: H+≈ (7.8 – pH) X 100

 

Plazma karbondioksit ve bikarbonat düzeyleri çok yakın takip edilir ve düzenlenir. Pratik olarak plazma asiditesi karbondioksit (PCO2) ve bikarbonat (HCO3) düzeyleri arasındaki orana bağlıdır ve bu ilişki iyi bilinmelidir.

 

Pratik bilgi:H + HCO3→ H2CO3→ H + HCO3

H2CO3 = karbonik asit, HCO3 bikarbonat

Pratik bilgi:H2O + CO2→ H2CO3→ H2O + CO2

Pratik bilgi:H + HCO3→ H2CO3→ H2O + CO2

Pratik bilgi:H2O + CO2→ H2CO3→ H + HCO3

 

Karbondioksit (PCO2) ve bikarbonat (HCO3) arasındaki ilişkiyi öğrendikten sonra temel asit baz eşitliklerine geçebiliriz.

 

Henderson eşitliği

[H+]=24 X [pCO2]

                                                 [HCO3]

Birimler:[H+] (nEq/l), [pCO2] (mmHg), [HCO3] (mEq/l)

 

Henderson-Hasselbach eşitliği

pH=6.1 + log     [HCO3]   

                                                                        [0.03 X pCO2]

Birimler:[HCO3] (mEq/l), [pCO2] (mmHg)

 

Henderson eşitliği‘ne göre karbondioksit (PCO2) akciğerler, bikarbonat (HCO3) ise böbrekler tarafından düzenlenir. Yani pratik olarak:

[H+]=24 X [akciğer yani pCO2]

                                                 [böbrek yani HCO3]

Veya

 

pH = Böbrek/Akciğer

 

Plazma pH’sını belirleyen akciğer ve böbreklerin çalışması arasındaki dengedir. Asit baz dengesini korumak için böbrekler bozulursa akciğerler, akciğerler bozulursa böbrekler devreye girerek bu oranı korumaya, plazma pH’sını sabit tutmaya çalışır.

 

Pratik bilgi:Oranı sabit tutmak için pay azalırsa payda da azalmalıdır.

Pratik bilgi:Plazma pH sabit tutmak için bikarbonat azalırsa (örneğin böbrekler az çalışırsa) karbodioksit de azalmalıdır (örneğin akciğerler solunum sayısını arttırarak daha fazla karbondioksit atar).

 

Özet olarak plazma pH’sı akciğer ve böbreklerin çalışması arasındaki dengeye bağlıdır. Birinin bozulması durumunda diğeri durumu toparlamaya, kompanze etmeye çalışır. Kompanze etme yani düzeltmeye çalışma hem asit baz dengesi bozukluğunu düzeltmede önemli rol oynar hem de bizim asit baz dengesini daha iyi anlamamıza neden olur.

 

Bir sonraki konuya geçmek için tıklayın.

Temel Sıvı Elektrolit kitabının diğer konularına geçmek için tıklayın.

Öğrenciler ve konuya ilgi duyan yardımcı sağlık personeli için önerdiğim diğer kaynaklara ulaşmak için tıklayın.

Doktorlar için önerdiğim diğer kaynaklara ulaşmak için tıklayın.

Öğrencilere özel not: Hasta hekim ilişkisinde empati çok önemlidir. Empati hastanın ne yaşadığını hissederek başlar. Böbrek hastalıklarını hasta gözüyle öğrenmek için sizlere Hasta Böbrekler kitabımı öneririm. Kitaba ulaşmak için tıklayın.

Diğer kitaplarıma geçmek için tıklayın.

Web sayfamdaki diğer bölümlere ulaşmak için tıklayın.

NOT:

Bu sayfa öğrenciler, doktorlar ve konuya ilgi duyan sağlık personeli içindir.

Burada okuduklarınız genel bilgilerdir, her hastanın tedavisi farklıdır, HASTALIK YOKTUR HASTA VARDIR

Her türlü yayın hakkı saklıdır©

Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir

Daha ayrıntılı bilgi için: www.tekinakpolat.com

© Copyright 2025 Her türlü yayın hakkı saklıdır. Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir.