Fosfor: Temel Bilgiler

FOSFOR

Sıvı elektrolit dengesi denince akla ilk önce su, sodyum, klor, potasyum, hidrojen ve bikarbonat gelir, çünkü daha sık görülürler, kusma, ishal gibi sıvı kayıplarından daha çok etkilenirler ve hızlı müdahale gerektirebilirler. Fosfor metabolizması bozuklukları ise nadiren hızlı müdahale gerektirir. Fosforkarbon, nitrojen ve kalsiyumdan sonra vücudumuzda en çok bulunan 4. element olmasına rağmen kan fosfor düzeyi ile ilgili bozukluklar sık değildir. Su, sodyum, klor, potasyum, hidrojen ve bikarbonat metabolizmasının değerlendirilmesi genellikle daha karışıktır. Fosfor metabolizmasının temel özelliklerini bilmek öyküsü iyi alınmış bir hastada çoğu kez tanıyı koymak için yeterlidir. Bu bölümde öncelikle normal fosfor dengesi, daha sonra da hiperfosfatemi ve hipofosfatemiden bahsedilecektir.

Fosfor hakkında temel bilgiler

1.Molekül ağırlığı 31’dir.

2.Fosforun değerliği -3’tür.

3.Fosfor – yüklüdür, yani anyondur.

4.1 mmol fosfor=3 mEq fosfor

5.Normal fosfor konsantrasyonu 2.5-4.5 mg/dl’dir (laboratuvara göre değişiklik gösterebilir).

6.Vücuttaki fosforun çoğu kemikte bulunur.

7.Kemikte bulunmayan fosforun da çoğu hücre içindedir.

8.Hücre içinde bulunan fosforun çoğu organik formdadır.Organik fosfor hücre fonksiyonları için çok önemlidir.

9.Vücutta bulunan fosforun çok azı (yaklaşık 200 mg) plazmadadır.

10.Fosfor plazmada organik (%70) veya inorganik (%30) formda olabilir.

11.Plazmada ölçülen fosfor inorganik formudur.

12.Plazmada bulunan fosfor serbest veya bağlı (proteinlere, katyonlara) olabilir.

13.Plazmadaki fosforun çoğu serbest olarak bulunur.

14.Pratikte ölçülen inorganik fosfor düzeyi kalsiyumun aksine albüminden çok az etkilenir.

Fosfor metabolizması

1.Günde ağızdan yaklaşık 1400 mg fosfor alınır (çok değişkenlik gösterebilir)

2.Bunun yaklaşık 1100 mg’ı emilir

3.Ayrıca bağırsaklara 200 mg fosfor salgılanır

4.Net olarak bağırsaklardan günlük fosfor girişi yaklaşık 900 mg’dır

5.Böbreklerden günde yaklaşık 4500 mg fosfor glomerüler filtrata geçer

6.Bunun yaklaşık 3600 mg’ı geri emilir ve idrarla günde yaklaşık 900 mg fosfor atılır.

Fosfor metabolizması etkileyen faktörler

1.Diyetle fosfor alımı

2.Bağırsaktan fosfor emilimi

3.Böbrekten fosfor atılımı

4.D vitamini

5.Parathormon

6.Hücre içi fosforu etkileyen faktörler: Glukoz ve pCO₂

7.Diğer faktörler

Pratik bilgi: D vitamini bağırsaktan fosfor emilimini arttırır.

Pratik bilgi: D vitamini parathormon salgılanmasını azaltır.

Pratik bilgi: Parathormon D vitamininin aktif hale getirilmesinde de rol oynar.

Pratik bilgi: Fosfor düşerseD vitamini salınımı artar, bağırsaktan fosfor emilimi artar.

Pratik bilgi: Fosfor yükselirseparathormon salınımı artar, böbreklerden fosfor atılımı artar.

Pratik bilgi: Respiratuvar alkalozda fosfor hücre içine girer, hipofosfatemiye neden olabilir.

Pratik bilgi: Glukozun hücre içine girmesini takiben fosfor da hücre içine girer, hipofosfatemiye neden olabilir.

Böbrek ve fosfor

1.Böbrekte nefron boyunca lümene fosfor salgılanmaz yani tubüler sekresyona uğramazlar.

2.Fosforun büyük çoğunluğu proksimal tubül ve distal tubülde geri emilir.

3.Henle kulbu çıkan kısmında fosfor geri emilimi olmaz.

4.Fosfatın tübüler geri emilimi (Tubuler reabsorption of phosphate, TRP):Fosfatın böbrekte düzenlenmesini gösteren bir parametredir ve normal değeri % 70-90 arasındadır. Hiperparatiroidi, kronik böbrek yetmezliği, tübüler hastalıklar ve transplante böbrek TRP değerini azaltanönemli nedenlerdir.

TRP=1 – (İdrar P x Plazma Kreatinin)

(İdrar Kreatinin x Plazma P)

Fosfor hücre yapı ve metabolizmasında rol oynayan bir elektrolittir. Parathormon, D vitamini ve böbrekler fosfor dengesinin düzenlenmesinde rol oynarlar. Paratiroid, böbrek hastalıkları, bağırsaktan fosfor emilini ve D vitamini metabolizmasını etkileyen durumlar hipofosfatemi veya hiperfosfatemiye neden olabilir. Hiperfosfatemi kronik böbrek hastalarında görülen üremik kemik hastalığı oluşumunda rol oynayan önemli faktörlerden birisidir. Üremik kemik hastalığı olması için hiperfosfatemi uzun süreli olmalıdır. Üremik kemik hastalığı ve ilişkili hiperfosfatemiden burada bahsedilmeyecektir.

Bir sonraki konuya geçmek için tıklayın.

Temel Sıvı Elektrolit kitabının diğer konularına geçmek için tıklayın.

Öğrenciler ve konuya ilgi duyan yardımcı sağlık personeli için önerdiğim diğer kaynaklara ulaşmak için tıklayın.

Doktorlar için önerdiğim diğer kaynaklara ulaşmak için tıklayın.

Öğrencilere özel not: Hasta hekim ilişkisinde empati çok önemlidir. Empati hastanın ne yaşadığını hissederek başlar. Böbrek hastalıklarını hasta gözüyle öğrenmek için sizlere Hasta Böbrekler kitabımı öneririm. Kitaba ulaşmak için tıklayın.

Diğer kitaplarıma geçmek için tıklayın.

Web sayfamdaki diğer bölümlere ulaşmak için tıklayın.

NOT:

Bu sayfa öğrenciler, doktorlar ve konuya ilgi duyan sağlık personeli içindir.

Burada okuduklarınız genel bilgilerdir, her hastanın tedavisi farklıdır, HASTALIK YOKTUR HASTA VARDIR

Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir

Daha ayrıntılı bilgi için: www.tekinakpolat.com