Hiperpotasemi nedenleri

Hiperpotasemi nedenleri

Hiperpotasemi nedenini araştırırken önce hastanın sıvı ve sodyum dengesi değerlendirilmelidir çünkü sıvı ve sodyum dengesindeki bir bozukluk bize neden hakkında bilgi verebilir. Örneğin kusmaya bağlı hipovolemik bir hastada böbrek fonskiyonlarının bozulması nedeni ile atılımın azalmasına bağlı hiperpotasemi görülebilir. Teorik bilginin önemi burada bir kez daha karşımıza çıkmaktadır. Kusmanın hipopotasemiye olduğu gibi hiperpotasemiye de neden olabileceğini bilmemiz gerekiyor.

Tüm sıvı elektrolit metabolizması bozukluklarını değerlendirirken öncelikle su ve sodyum dengesinden emin olmalıyız çünkü su ve sodyum dengesi bozuksa sistem çalışmıyor demektir, çalışmayan sistem de yeni sorunlara kısır döngülere neden olabilir. Biz hiperpotasemi nedenlerine yeniden dönelim.

Hiperpotasemiler pratik olarak üçe ayrılır:

1.Alımın artması

2.Atılımın azalması

3.Hücre içi hücre dışı potasyum dağılımının bozulması

Ama günlük pratikte birden fazla mekanizma bir arada olabilir. Daha önemlisi ise birlikte başka sıvı elektrolit metabolizması bozukluğunun da olabilmesidir, özellikle eğer varsa eşlik eden asit baz metabolizması bozuklukları kısır döngülere neden olabilir. Hem teorik bilgi hem de hastanın klinik öyküsü karışık gibi gözüken birçok sorunu anlamamıza, çözmemize ve tedaviyi düzenlememize çok yardımcı olur. Pratikte hiperpotaseminin en sık nedeni böbrekten atılımın azalmasıdır. Hücre içi hücre dışı potasyum dağılımının bozulması ile de karşılaşabiliriz. Şimdi tek tek nedenleri konuşalım.

1.Alımın artması:Ağızdan günlük potasyum alımı ortalama 50-100 mEq olduğunu hatırlatırım. Böbrekler sağlam olduğu sürece ağızdan alınan potasyumun vücuttan atılmasında genellikle problem olmaz. Normal beslenme ile potasyum yükü artmaz ama takviye ürünler, sodyum alternatifi potasyum tuzları sorun olabilir. Potasyum alımının artmasına diğer bir örnek intravenöz potasyum verilmesidir.

Pratik bilgi:Hiperpotasemide plazmada 1 mEq/L’lik bir yükselme vücut potasyumunda 50-200 mEq’lık bir potasyum yüküne karşılık gelebilir.

Pratik bilgi:Plazma potasyumunu 7 mEq/litreden 8 mEq/litreye çıkarmak için gereken potasyum 5 mEq/litreden 6 mEq/litreye çıkarmak için gerekenden daha azdır.

Potasyum yükünün artması da bu başlık altında değerlendirilebilir.Potasyum yükünün artması dışarıdan potasyum alınmadığı halde plazmaya potasyum eklenmesidir ve dağılımsal hiperpotasemiden farklıdır.Hücre içindeki en önemli katyonun potasyum olduğunu hatırlatırım, hücre yıkımı durumlarında hücre içindeki potasyum hücre dışına çıkarak plazma potasyum düzeyini arttırabilir. Bu duruma örnek olarak hemoliz, rabdomiyoliz, katabolizmanın artması, travma verilebilir.

2.Atılımın azalması:Böbreklerin potasyum atma kapasiteleri oldukça yüksektir. Aşırı potasyum yüklenmelerinde böbreklerin tam kapasite devreye girmesi için birkça güne gerek vardır ama yine de limitlerin aşılması durumunda potasyum atılımı yetersiz olabilir. Pratikte atılımın azalmasına bağlı hiperpotasemi olması için ya böbrek fonksiyonları azalmalı ya da böbrekteki potasyum düzenlenmesi bozulmalıdır. Şimdi kortikal toplayıcı kanallardaki esas (principle) hücrelerin nasıl çalıştığı hatırlayalım.

Esas (principle) hücrelerin potasyum salgılamasını etkileyen faktörler

Lümen içi faktörler

Potasyum konsantrasyonu:Lümende potasyum azsa potasyum salgılanır

Sodyum konsantrasyonu:Lümende sodyum fazla ise potasyum salgılanır

Anyonun geri emilme özelliği:Beta hidroksibütirat, bikarbonat gibi geri emilmesi daha az anyonların varlığında potasyum salgılanır

Akım hızı:Artarsa potasyum salgılanır

Esas hücresi içi faktörler

Plazma potasyum konsantrasyonu:Artarsa potasyum salgılanır

Membranın sodyum ve potasyuma geçirgenliği

Aldosteron:Artarsa potasyum salgılanır.

Potasyumun esas hücreden lümene salgılanması plazma potasyum düzeyinin düşmesi demektir.

Potasyumun esas hücreden lümene salgılanmasının azalmasıplazma potasyum düzeyinin artması demektir.

Şimdi bu durumları pratikte nasıl görüyoruz ona bakalım.

Potasyum konsantrasyonu:

Sodyum konsantrasyonu:Böbrek yetmezliğinde, hipovolemi, kalp yetmezliği gibi etkili dolaşım hacminin azaldığı durumlarda kortikal toplayıcı kanallara az sodyum gelir ve potasyum atılımı azalır

Anyonun geri emilme özelliği:

Akım hızı:Böbrek yetmezliğinde, hipovolemi, kalp yetmezliği gibi etkili dolaşım hacminin azaldığı durumlarda kortikal toplayıcı kanallara az sıvı gelir potasyum atılımı azalır

Esas hücresi içi faktörler

Plazma potasyum konsantrasyonu:–

Membranın sodyum ve potasyuma geçirgenliği

Aldosteron:Azalırsa potasyum yükselir, ilaçlar (özellikle potasyum tutucu diüretikler ve renin anjiyotensin aldosteron sistemini bloke eden ilaçlar)

Potasyumun esas hücreden lümene salgılanması plazma potasyum düzeyinin düşmesi demektir.

Potasyumun esas hücreden lümene salgılanmasının azalmasıplazma potasyum düzeyinin artması demektir.

Pratik bilgi:Böbrekten potasyum azalmasının en sık üç nedeni böbrek yetmezliği, etkili dolaşım hacminin azalması ve hipoaldosteronizmdir.

Pratik bilgi:Olağan durumlarda son dönem böbrek yetmezliğine kadar potasyum dengesi korunur.

Pratik bilgi:Son dönem böbrek yetmezliğinde potasyum dengesi limitleri çok azalmıştır, dışkı ile potasyum atılımını etkilediği için kabızlık bile hiperpotasemiye katkıda bulunabilir.

Pratik bilgi:Böbrek yetmezliği olan bir hastada böbrekten potasyum atılımının azalmasına bağlı hiperpotasemi olması için genellikle eşlik eden başka nedenler (en çok spironolakton, renin anjiyotensin aldosteron sistemini bloke eden tansiyon ilaçları) de vardır.

3.Hücre içi hücre dışı potasyum dağılımının bozulması:Potasyumun hücre içine girmesini azaltan faktörleri hatırlayalım.

Potasyumun hücre içine girmesini azaltan faktörler

Asidoz

Hiperozmolalite

Hiperglisemi

Alfa adrenerjik agonist

Beta2 adrenerjik antagonist

Egzersiz

Diğer nedenler

Klinikte bu durumlar nasıl karşımıza çıkıyor.

Potasyumun hücre içine girmesini azaltan faktörler

Asidoz:Metabolik asidoz

Hiperozmolalite:Hiperglisemi, mannitol ve radyolojik kontrast ajan kullanımı

Hiperglisemi:İnsülin eksikliğinde

Alfa adrenerjik agonist

Beta2 adrenerjik antagonist: Beta blokör kullanımı

Egzersiz:Yoğun egzersiz

Diğer nedenler:Aldosteron azalması, hipotermi, hiperpotasemik periyodik paralizi

Pratik olarak metabolik asidoz, hiperglisemi ve hipoaldosteronizmde potasyumun hücre için hücre dışı dağılımının bozulması sonucu dağılımsal hiperpotasemi oluşur.

Pratik bilgi:Dağılımsal hiperpotasemide vücut potasyumu değişmemiş olabilir.

Pratik bilgi:Potasyum ve asit baz metabolizması birbirleri ile su ve sodyum gibi yakın ilişkidedir.

Pratik bilgi:Genel olarak hipopotasemi metabolik alkaloz, hiperpotasemi metabolik asidoz ile ilişkilidir.

Bir de yalancı hiperpotasemi vardır. Nadir olmayabilir. En sık nedeni hemolizdir. Hemoliz bir hastalığa bağlı olabilir ama pratikte hemolizin en sık nedenleri kanın alınması (zor alınması, turnike uygulması…) ve/veya çalışmadan önce uzun süre beklemesi ile ilgilidir.

Lökosit sayısının 500.000, trombosit sayısının 1.000.000 geçtiği durumlarda da izlenebilir.

Özet olarak yükün artması, atılımın azalması ve hücre içi hücre dışı potasyum dağılımının bozulması nedeni ile hiperpotasemi oluşabilir. Genellikle birden fazla neden vardır.

Bir sonraki konuya geçmek için tıklayın.

Temel Sıvı Elektrolit kitabının diğer konularına geçmek için tıklayın.

Öğrenciler ve konuya ilgi duyan yardımcı sağlık personeli için önerdiğim diğer kaynaklara ulaşmak için tıklayın.

Doktorlar için önerdiğim diğer kaynaklara ulaşmak için tıklayın.

Öğrencilere özel not: Hasta hekim ilişkisinde empati çok önemlidir. Empati hastanın ne yaşadığını hissederek başlar. Böbrek hastalıklarını hasta gözüyle öğrenmek için sizlere Hasta Böbrekler kitabımı öneririm. Kitaba ulaşmak için tıklayın.

Diğer kitaplarıma geçmek için tıklayın.

Web sayfamdaki diğer bölümlere ulaşmak için tıklayın.

NOT:

Bu sayfa öğrenciler, doktorlar ve konuya ilgi duyan sağlık personeli içindir.

Burada okuduklarınız genel bilgilerdir, her hastanın tedavisi farklıdır, HASTALIK YOKTUR HASTA VARDIR

Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir

Daha ayrıntılı bilgi için: www.tekinakpolat.com