NE ZAMAN BÖBREK NAKLİ OLMALIYIM?

Son günlerde benzer birkaç hasta ile karşılaşınca kendimi bu yazıyı yazmak zorunda hissettim. Bana muayeneye gelen hastaları gittiği doktorlar sana bir an önce nakil yapalım demişler ve nakil olmaya zorlamışlardı.Hastaların canlı böbrek vericileri olduğu için nakil şansları vardı. Zorlanmalarının gerekçesi de diyalize başlamadan yapılan böbrek nakillerinin daha başarılı olması idi. Senin acil diyaliz olman gerekir diye de hastalar korkutulmuştu. Böbrek naklinin zamanlaması konusuna geçmeden önce bazı temel bilgilerle ne zaman diyalize başlamak gerektiğine değinmek istiyorum.

Böbrek hastalığı ilerlerse böbrek birçok görevini daha az yapar, hastada daha önce olmayan belirti ve bulgular ortaya çıkar, hastanın yaşam kalitesi düşer ve kanda kreatinin ve üre yükselir. Diyalizi duyan hastanın morali bozulur, tedavi reddetme erteleme eğilimine girer. Öte yandan böbrek naklini de konuşmaya başlar. Hele daha önce böbrek hastalığı yönünden takip edilmeyen, yeni böbrek yetmezliği tanısı almış olan hastalar (böbrekler fonksiyonlarının %90’ını kaybedene kadar belirti vermeyebilirler)için diyaliz tedavisi gerekir sözünü duymak tam bir şok etkisi yaratır. Kimse diyaliz tedavisi istemez ama diyalize girmek gerekiyorsa ertelememek gerekir çünkü:

1.Karar verildi ise yaşamak için eninde sonunda diyaliz tedavisi kaçınılmazdır, diyaliz tedavisine ön hazırlıksız başlamak çok risklidir ve gece yarısı apar topar hastaneye gitmek zorunda kalınabilir. Diyaliz tedavisini reddettiği için sıkışıp acile gelen ve günlerce hastanede (bir kısmı yoğun bakımda olmak üzere) yatmak zorunda kalan çok hastam olmuştur.

2.Diyaliz tedavisi eskisi kadar zor değildir. Teknolojik ilerlemeler, yeni ilaçlar, tedavi standartlarındaki yükselmeler nedeni ile kendilerine iyi bakan hastalar çok kaliteli bir yaşam sürebilirler.

Şimdi soru cevaplarla diyalize gerek var mı yok mu anlamaya çalışalım.

Diyaliz tedavisine neden gereksinim duyulur?

Böbreğin görevlerinde azalma olursa hastalar destek tedavisine gerek duyar. Diyaliz en büyük destek tedavisidir.

Diyalize girmem gerekiyor mu?

Hastalığınız evre 5, yani kreatinin klirensi 15 ml/dakikanın altına inmişe diyaliz tedavisine başlanabilir ama her hasta birbirinden farklıdır. Bu konuda kararı verecek olan hastanın doktorudur.

Kreatinin klirensimin 15 ml/dakikanın altında olduğunu nasıl anlarım?

Aşağıdaki tablo yararlı olabilir. Kreatinin düzeyi kas kitlesine bağlı olduğu için sınır değerler cinsiyet ve yaştan etkilenir, eşik değer kadınlarda ve yaşlılarda daha düşüktür.

Kreatinin klirensi 15 ml/dk için sınır değerler.

 Örneğin20 yaşında bir erkek hastada evre 5 olması için serum kreatinin düzeyi 5.2 mg/dl olmalıdır.

Örneğin60 yaşında bir kadın hastada evre 5 olması için serum kreatinin düzeyi 3.3 mg/dl olmalıdır.

Annem 60 yaşında, serum kreatinin düzeyi 2.5 mg/dl. Doktoru diyaliz önerdi. Annem de hiç diyaliz istemiyor?

Bazı durumlarda örneğin kalp yetmezliği, yaygın vücut şişliği, nefes darlığı, kontrolsüz hipertansiyon serum kreatinini yükselmese bile diyaliz tedavisine gerek duyulabilir. Bu sorunlar giderildikten sonra hastanın diyaliz tedavisine gerek duyup duymadığı yeniden değerlendirilmelidir.

Babam 60 yaşında, serum kreatinin düzeyi 5.5 mg/dl. Doktoru diyaliz önermedi. Ben de tedirginim ne yapmalıyız?

Babanızın kreatinin klirensi 15 ml/dakikanın altında ama bu durum mutlak diyalize gereksinimi var anlamına gelmez. Sayılar, matematik yol göstericidir ama tek belirleyici değildir. En doğru kararı doktorunuz verecektir.

Babam diyalize başladı, diyalizden kurtulmak mümkün mü?

Özellikle diyaliz tedavisine yeni başlamış veya böbrek hastalığının nedeni bilinmeyen hastalar geçici bir sorun nedeni ile diyalize gerek duyabilirler, bu hastaların sık takibi gereklidir. Geçici bir sorun nedeni ile diyaliz tedavisine başlanmış ancak daha sonra böbrek fonksiyonları düzelmiş birçok hastamda diyaliz tedavisini sonlandırdım. Bu nedenle erken dönemde yakın takip, ikinci görüş çok önemlidir.

Diyalizden kurtulmak için belirti ve bulgular ne olabilir?

Diyaliz hastasından her ay diyaliz öncesi ve sonrası kan alınır. Diyalize girerken alınan kanda kreatinin düşüyorsa veya hastanın idrar miktarı artıyorsa hastanın diyaliz gereksinimi ortadan kalkabilir veya haftalık diyaliz sayısı azaltılabilir. Bu belirti ve bulgular ortaya çıkarsa mutlaka doktorunuzla paylaşınız. Bir hastamın idrarı 1 yıl sonra açılmıştı ve diyaliz tedavisini bıraktırmıştık.

Diyalizden kurtulmanın başka yolu var mı?

Günümüzde diyaliz hastalarının 10-20 yıl öncesine kıyasla çok şanslı olduğunu hatırlatırım. Başarılı bir böbrek nakli ile diyaliz bırakılabilir. Kendisine iyi bakan bir diyaliz hastası böbrek nakli olmuş gibi kaliteli bir yaşam sürebilir.

Gelelim böbrek nakline. Diyalize başlama kararı verilen her hastada böbrek nakli hazırlıklarına başlanabilir. Peki gelelim diyaliz kararı verilmeden, diyalize gerek olmasın diye böbrek nakli yapılabilir mi, yapılmalı mı yani yazının gerçek konusuna. Her hasta için bir genelleme yapmak mümkün değildir ama düşüncelerimi yazacağım.

1.Diyalize başlamadan önce böbrek naklinin daha başarılı olduğu doğru ama çok da erken olmamalı.

2.Kreatin klirensi 30’un altına düşmeden böbrek nakli gündeme gelmemeli, özellikle kreatinin 2-3 civarında iken.

3.Yavaş ilerleyen böbrek yetmezliklerinde acele edilmemeli, bu hastalarda böbrek naklinin 2-3 ay önce yapılıp yapılmaması pratik olarak çok da farketmez.

4.Yeni başlamış, yeni tanı almış böbrek yetmezliklerinde iyi değerlendirme şarttır, böbrek hastalığı geçici olabilir.

5.Böbrek boyutları küçülmemiş ise iyi değerlendirme şarttır, böbrek hastalığının tedavi edilme ihtimali hala vardır.

6.Hasta kendini çok iyi hissediyorsa iyi değerlendirme gerekir.

7.Hasta kendini çok kötü hissediyorsa da iyi değerlendirme gerekir, altta yatan bir infeksiyon böbrek naklinden sonra çok sorun çıkarabilir.

8.Böbrek yetmezliğinin nedeni bilinmiyorsa iyi değerlendirme gerekir.

9.Böbrek yetmezliğine yol açan hastalık hala aktifse acele etmemek gerekir, yeni böbrekte de tekrarlayabilir.

10.Böbrek yetmezliği ile birlikte şeker, akciğer, kalp sorunları varsa böbrek naklinden önce bu sorunlar kontrol altına alınmalıdır veya planları yapılmalıdır.

Sonuç olarak her hastanın özellikleri farklıdır, hiç gündeminizde yokken bir doktor size acil böbrek nakli olmanız gerek diyip hele bir de korkutuyorsa mutlaka ikinci görüş almanızı öneririm.

Günümüzde böbrek hastaları diyaliz nedeni ile şanslıdır, böbrek nakli nedeni ile daha da şanslıdır. Hastaların sahip olduğu gerek diyaliz, gerekse de böbrek nakli olanaklarına 70-80 yıl önce dünyanın en zengin insanları bile sahip değildi. Böbrek nakli tercih edilen bir tedavidir ama kendisine iyi bakan hastalarda diyaliz tedavisi de çok iyi bir alternatiftir.

Prof. Dr. Tekin AKPOLAT

Eğitim böbrek hastalıkları için önemlidir. Hasta Böbrekler kitabıma ulaşmak için tıklayın.

NOT: Burada okuduklarınız genel bilgilerdir, doktorunuza danışmadan tedavide değişiklik yapılması sakıncalı olabilir.

Her türlü yayın hakkı saklıdır©

Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir

Daha ayrıntılı bilgi için: www.tekinakpolat.com