ÇOCUKLAR, ANNE SÜTÜ, TUZ VE BİRAZ DA POTASYUM
Uzun süredir kafamı meşgul eden bir konuyu (anne sütündeki tuz miktarı) araştırmaya, yazmaya ve sizlerle paylaşmaya karar verdim. Dünya Tuza Dikkat haftasının 2015 yılındaki teması Tuz ve Çocuklar idi. Çocuk doktoru olmadığım için çok üzerinde durmamıştım sadece hastalarıma, arkadaşlarıma çocuğunuzu tuzla ne kadar geç tanıştırırsanız o kadar iyi olur diyordum ve diyorum (aynı şeyi şeker için de söylüyorum). 2015 yılında Tuz ve Çocuklar konusu işlenirken çocuklar için yaşa göre belirlenen günlük tuz hedefleri de belirtilmişti
Günümüzde çocuklar için yaşa göre günlük tuz hedefleri
0-6 ay | <1 gram |
7-12 ay | 1 gram |
1-3 yaş | 2 gram |
4-6 yaş | 3 gram |
7-10 yaş | 5 gram |
11 yaş ve üzeri | 5-6 gram |
Bunların daha fazla tuz tüketimini önlemek için hedef değerler olduğunu, ihtiyaç olmadığını hatırlatmak isterim.
Gelelim konumuza. Anne sütündeki tuz miktarı ne kadar. Anne sütünde 1 litrede yaklaşık 150 mg sodyum (sofra tuzunun sodyum klorür olduğu hatırlanırsa bu yaklaşık olarak 400 mg tuza denk gelir) vardır. Şimdi bazı rakamlar ve oranlar vererek kıyaslar yapmak istiyorum:
Şu anda Türkiye’de aldığımız günlük tuz miktarı yaklaşık 15 gram
Hedeflenen günlük tuz miktarı günde 5-6 gramın altı
5000 yıl önce atalarımızın aldığı tuz miktarı günde yaklaşık 100-150 mg.
ŞİMDİ BEBEKLER VE KIYASLAR
6 aylık bebeğin (günde yaklaşık 1-1.2 litre süt içer) aldığı tuz miktarı yaklaşık 500 mg
Bu 500 mg ihtiyaç olsaydı sadece sütle beslenen bir erişkinin hedeflenen 5 gram tuzu (ihtiyaç duyulan değil) alması için günde yaklaşık 10-12 litre süt içmesi gerekirdi (15 gram için günde 30-35 litre). Bebeklerin böbreklerinin tam olgunlaşmadığını yani tuz tutma kapasitelerinin tam gelişmediğini (bunun anlamı erişkine göre tuz ihtiyaçlarının daha fazla olmasıdır) hatırlatırım. Böbrekleri sağlam erişkin bir insan tam tuzsuz beslenmeye başlarsa (tuzsuz yemek, tuzsuz ekmek, tuzluk yok) böbrekten kaybedilen tuz miktarı pratik olarak sıfır olur (böbrekler mükemmel organlardır). İhtiyacımız olan tuz sebze, meyve ve diğer işlenmemiş besinlerde mevcuttur. Zaten atalarımız tuz ihtiyaçlarını böyle karşılarlardı.
6 aylık bebeğin (yaklaşık 1-1.2 litre süt içer) aldığı kalori miktarı yaklaşık 800 kalori (1 litre süt yaklaşık 700 kaloridir).
Bir erişkinin günlük kalori ihtiyacı yaklaşık 2000-2500 kaloridir, 2400 kabul edelim. Sadece sütle beslenen bir erişkinin 2400 kalori alması için içmesi gereken günlük süt miktarı yaklaşık 3-3.5 litredir, bu da günde yaklaşık olarak 1-1.5 gram tuza denk gelir yani hedeflenen günlük tuz miktarının (günde 5-6 gramın altı) bile çok altındadır.
6 aylık bebeğin böbreğinin ağırlığı yaklaşık 40 gram
Erişkin bir insanın böbreğinin ağırlığı yaklaşık 120 gram (6 aylık bebeğin 3 katı)
İhtiyacımız olan tuzu organların büyüklükleri ile kıyaslayalım: 6 aylık bebeğin ihtiyacı 500 mg ise bir erişkinin ihtiyacı yaklaşık olarak günlük 1.5 gramdır (6 aylık bebeğin 3 katı). Aslında hedeflenen günlük tuz miktarı (günde 5-6 gramın altı) bile ihtiyacımızdan çok daha fazla.
Burada yaptığım oran ve kıyaslamaların varsayımlar üzerine kurulu olduğunu hatırlatırım ama sanırım bize fikir verebilir.
Bu konuyu bitirmeden önce bir de potasyumdan bahsetmek istiyorum. Anne sütünün 1 litresinde yaklaşık olarak 550 mg potasyum bulunur, sodyumun nerdeyse 4 katı. Anne sütünün bileşiminin ideal olduğunu kabul edersek (bu bir varsayımdır) sodyumdan fakir, potasyumdan zengin beslenmeliyiz sonucuna da ulaşabiliriz. Gerçekten de yapılan çalışmalarda daha az sodyum, daha fazla potasyumun sağlıklı yaşam için daha iyi olduğu gösterilmiştir. Meyve, sebzelerin potasyumdan zengin olduğu hatırlanırsa bu hiç de sürpriz olmaz çünkü sağlıklı beslenme olan Akdeniz diyeti aynı zamanda sebze, meyveden zengindir. Fikir vermesi açısından potasyumdan zengin besinlerin de bir listesini vermek istiyorum.
Potasyumdan zengin gıdalar listesi
Ispanak, semizotu, pazı, asma yaprağı, karalahana, patates, havuç, sarımsak gibi sebzeler
Muz, kavun, kayısı, kivi, boğürtlen gibi meyveler
Kuru kaysı, kuru incir, kuru erik gibi kuru meyveler
Barbunya, ayçiçeği çekirdeği, fındık, ceviz, kestane, mercimek, nohut gibi kurubaklagiller ve kuruyemişler
Mantar, çikolata, kakao, pekmez, bulgur, tereyağı gibi diğer gıdalar
Kahve, çay, meyve suyu, soda gibi içecekler
Yazının sonunda bebekle erişkini kıyaslamak ne kadar doğru diye düşünebilirsiniz, haklısınız. Bebek ve erişkin gerçekten de farklıdır ama aradaki fark çoğu kez siyah ile beyaz gibi değil grinin tonlarıdır.
Prof. Dr. Tekin AKPOLAT
Tuz hakkında daha fazla bilgi edinmek için tıklayın.
NOT: Burada okuduklarınız genel bilgilerdir, doktorunuza danışmadan tedavide değişiklik yapılması sakıncalı olabilir.
Her türlü yayın hakkı saklıdır©
Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir
Daha ayrıntılı bilgi için: www.tekinakpolat.com