BESİN ZEHİRLENMESİ Mİ MİKROP KAPMASI MI

BESİN ZEHİRLENMESİ Mİ MİKROP KAPMASI MI

Havalar ısınıyor, yaz geliyor, grip-nezle azalıyor ama bulantı, kusma ve ishal ile kendini gösteren gastroenteritdenilen mide bağırsak iltihapları başlıyor. Gastroenterit sadece yazın görülmüyor, kışın da görülüyor ama değişik nedenlerle, özellikle tatil nedeni ile yazın daha sık karşılaşıyoruz. Kusan veya ishal olan herkesin aklına öncelikle yediği yemek geliyor, hele bir de dışarıda yemek yendiyse. Yazın dışarıda daha çok yemek yiyoruz. Yediği yemekten, içtiği sudan şüphelen hasta kendine şunu soruyor: su/besinden mi zehirlendim yoksa mikrop mu kaptım. İkisi de olabilir. Bir besin bizi nasıl hasta edebilir. Bu konuyu kabaca üçe ayırmak mümkün:

1.Mikroplar

2.Zehirler (toksinler)

3.Diğer kimyasal maddeler.

Sondan başlayarak ilerleyelim.

3.Diğer kimyasal maddeler: Kısaca bahsetmek istiyorum. Besine/suya bakır, kurşun gibi metallerin, tarım ilaçlarının, plastiklerin karışması ile oluşur. Genellikle uzun sürede oluşur. Bu yazının konusu ani başlayan kusma, ishal olduğu için bu konudan daha fazla bahsedilmeyecektir.

2.Zehirler (toksinler):Burada kimyasal maddeler dışı mikroplarla ilişkili zehirlerden bahsetmek istiyorum. Klasik örnek mantar zehirlenmesidir, karaciğer yetmezliği, ölüme bile neden olabilir. Bazı mikropların kendisi değil ama salgıladığı maddeler zehirli olabilir. Örnek olarak dizanteri, koli basili veya konserveden bulaşan klostridyum sayılabilir. Ama mikroplarla ilgili besin zehirlenmelerinden mikroplar kısmında bahsedeceğim.

3.Mikroplar:Birçok mikrop besin zehirlenmesine neden olabilir. Bir kısmı sadece bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal gibi mide bağırsak sistemine ait belirti ve bulgulara neden olabilir. Bazıları ise böbrek yetmezliği, kansızlık, felce kadar giden sistemik bulgular gösterebilir. Biraz sıkıcı gelebilir ama bu mikropların sık karşılaşılanlarının bir listesini (orijinal şekilleri ile) vermek istiyorum.

Staphylococcus aureus

Bacillus cereus

Enterotoksijenik E. Coli (turist ishallerinin çoğunda nedendir)

Enterohemorajik E.coli

Clostridium perfringens

Vibrio cholerae

Salmonella türleri

Shigella türleri

Campylobacter jejuni

Yersinia enterocolitica

Vibrio parahaemolyticus

Clostridium botulinum

Entamoeba histolytica

Norwalk virus

Rotavirus

Bu listeyi uzatmak mümkün. Bu listeyi yazma nedenim basit bir kusma, ishale yol açabilecek mikropların çeşitliliği hakkında sizleri fikir sahibi yapmaktır. Bu listenin uzunluğu sizi korkutmasın gastroenteritlerin çoğu kendiliğinden düzelir. Mikrobun vücuda girmesi ile birlikte mikrop ve vücut arasında bir savaş başlar. Bazen çok az mikrop alınması bile hastalığa neden olabilir. Bazı hastalarda tek bulgu hazımsızlık olurken bazılarında şiddetli ishal, ateş olabilir, bu savaşı kimin (siz mi mikrop mu)kazandığı ile ilişkilidir. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olanlarda risk fazladır. Kusma ve ishale bağlı sıvı kayıpları çocuklarda, yaşlılarda ve böbrek hastalarında ilave sorunlara neden olabilir. Burada kritik sorun bir sağlık merkezine başvurma gerekliliği ve zamanıdır. Aşağıdaki durumların varlığında bir sağlık merkezine başvurmak gerekir:

1.Uzarsa

2.Kusma nedeni ile sıvı alımı bozulursa

3.İshal çok fazla sıvı kaybına neden olursa

4.Kanlı ishal olursa

5.Ateş, baş ağrısı durumunda

6.İleri halsizlik, kansızlık, idrar yapamama

7.Çocuk, yaşlı ve böbrek hastaları

Tanıda dışkı incelemesi yardımcı olabilir. Tedavi genellikle belirtilere yöneliktir. Sıvı kaybı varsa damardan sıvı gerekebilir. Bazı hastalar antibiyotik kullanmalıdır. Hastaların çok az bir kısmında hastaneye yatış gerekir. Besin zehirlenmesinde önemli olan korunmaktır. Özellikle dışarıda yenilen yemekler hijyen açısından uygun olmayabilir. Kötü saklanma koşulları (mutfakta veya taşıma esnasında buzdolabının dışında uzun süre beklemek) gıdaların bozulmasına ve besin zehirlenmesine neden olabilir. Hangi besinler risk oluşturur.

Kremalı pastalar(yaş pasta)

Kremalı soslar (makarna sosları)

Kirli sularla sulanmış ve iyi yıkanmamış sebzeler (dışarıda salata yemek, iyi yıkanmazsa evde de)

Çiğ veya iyi pişmemiş kıyma (hamburger, kebap)

Pastörize edilmemiş sütler

Dışkı ile kirlenmiş olmuş kaynak suları

İyi yıkanmamış meyveler

İyi saklanmamış tavuk veya çiğ tavuk

Dondurulmuş besinler

Peynir

Süt ürünleri

Kırık, çatlak, dışkı ile kirlenmiş yumurta

Besin zehirlenmesi sadece bozuk veya kötü saklanmış besinler ile bulaşmaz. İnsandan da bulaşabilir, bu nedenle el yıkamak çok önemlidir. Lokantalarda çalışan personelin sağlık kontrolleri ihmal edilmemelidir.

Özet olarak besin zehirlenmesi sık ama çoğu kez kendiliğinden geçen bir hastalıktır. Şiddetli veya risk altındaki hastalar geç kalmadan bir sağlık merkezine başvurmalıdır. Tatili zehir edebilir. Önlemek mümkündür.

İSHAL DİYETİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Aşağıda erişkin hastaların beslenmesinde dikkat etmesi gereken genel prensipler özetlenmiştir, çocuklarda, özellikle bebeklerde prensipler farklıdır. Erişkin her hastanın koşulları da birbirine benzemez.

Sıvı çok önemlidir. Günlük en az 10 bardaktan fazla olacak şekilde sıvı alınmalıdır (kalp, böbrek yetmezliği varsa dikkat). Böylece kaybedilen sıvı yerine konulabilir. Sıvı tercihen su olmalıdır. Ayran içilebilir.

Yetişkinler için ishal diyeti

Önerilenler:Açık çay, ıhlamur, ayran, yoğurt, yoğurt çorbası, bisküvi, çubuk krakerler, su muhallebisi, kuru ekmek, havuç, pirinç çorbası, lapa, haşlanmış patates, sıkma meyve suyu, muz, kabuğu soyulmuş elma
Yasaklar:Süt, yağlı, şekerli yiyecekler ve meyveler (muz, elma hariç)

Kısıtlanması gerekenler:

Fazla kafein içeren kahve ve demli çay, kolalı içecekler
Süt ve süt ürünlerinden peynir, puding, sütlaç, muhallebi, dondurma

Not:Bu gıdaları kesince ishal düzeliyorsa laktoz eksikliği olabilir, aklınızda bulunsun.
Yağ oranı fazla olan kızartma, yağlı tatlılar, fazla tereyağı, kremalar

İshal iseniz sık ve az beslenin, bir seferde fazla gıda almayın(muhtemelen alamıyorsunuzdur)
Kurutulmuş meyveler, baklagiller, bezelye, mısır, brokoli, ıspanak, fındık tüketimi durumu kötüleştirebilir.

Baklagiller, brokoli, lahana, soğan, karbonatlı içecekler gibi gaz yapan besinlerden uzak durunuz

Tatilde az yemek iyidir. Hem turist ishali riski hem de dönüşteki olası fazla kilo stresi azalır.

Prof. Dr. Tekin AKPOLAT

Turist ishali hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın.

NOT: Burada okuduklarınız genel bilgilerdir, doktorunuza danışmadan tedavide değişiklik yapılması sakıncalı olabilir.

Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir

Daha ayrıntılı bilgi için: www.tekinakpolat.com