TURİST İSHALİ

TURİST İSHALİ

Havalar ısınıyor, yaz geliyor, tatil yaklaşıyor. Nerdeyse günleri sayıyoruz. Tatiller de çabuk bitiyor, her anını yaşamak gerekir. Tatilin tadını almak için hasta olmamak önemli. İshal olmamak gerek. Temizliğin iyi olmadığı bölgelere/ülkelere yapılan seyahatlerde daha sıktır. Birçok bakteri, virus, parazit neden olabilir. En sık nedeni Escheria coli’dir (enterotoxigenic Escherichia coli, ETEC).Bu nedenle E. Coli’den biraz daha ayrıntılı bahsetmek istiyorum. İnsan ve hayvan bağırsaklarında yaygın olarak bulunur. Çiğ ve iyi pişmemiş kıyma, pastörize edilmemiş süt, dışkı karışmış içme suları ve iyi yıkanmamış sebze/meyve ile bulaşır. Tuvalet sonrası el temizliği önemlidir.

Başlıca belirtileri tatilin 1-5. Günü aniden başlayan karın ağrısı ve sulu ishaldir. Şanslı iseniz tatil dönüşü de başlayabilir. Genellikle ateş yoktur. Bazı hastalarda ishal başlamadan bulantı, kusma olabilir. Karında gaz ve şişkinlik olabilir.

E.coli dışındaki mikroplarla olan ishallerde belirti ve bulgular farklı olabilir.

Turist ishalinin çoğu kendiliğinden düzelir. Mikrobun vücuda girmesi ile birlikte mikrop ve vücut arasında bir savaş başlar. Bazen çok az mikrop alınması bile hastalığa neden olabilir. Bazı hastalarda tek bulgu hazımsızlık olurken bazılarında şiddetli ishal, ateş olabilir, bu savaşı kimin (siz mi mikrop mu)kazandığı ile ilişkilidir. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olanlarda risk fazladır. Kusma ve ishale bağlı sıvı kayıpları çocuklarda, yaşlılarda ve böbrek hastalarında ilave sorunlara neden olabilir. Burada kritik sorun bir sağlık merkezine başvurma gerekliliği ve zamanıdır. Aşağıdaki durumların varlığında bir sağlık merkezine başvurmak gerekir:

1.Uzarsa

2.Kusma nedeni ile sıvı alımı bozulursa

3.İshal çok fazla sıvı kaybına neden olursa

4.Kanlı ishal olursa

5.Ateş, baş ağrısı durumunda

6.İleri halsizlik, kansızlık, idrar yapamama

7.Çocuk, yaşlı ve böbrek hastaları

Tanıda dışkı incelemesi yardımcı olabilir. Tedavi genellikle belirtilere yöneliktir. Sıvı kaybı varsa damardan sıvı gerekebilir. Bazı hastalar antibiyotik kullanmalıdır. Hastaların çok az bir kısmında hastaneye yatış gerekir. Besin zehirlenmesinde önemli olan korunmaktır. Özellikle dışarıda yenilen yemekler hijyen açısından uygun olmayabilir. Kötü saklanma koşulları (mutfakta veya taşıma esnasında buzdolabının dışında uzun süre beklemek) gıdaların bozulmasına ve besin zehirlenmesine neden olabilir. Hangi besinler risk oluşturur.

Kremalı pastalar(yaş pasta)

Kremalı soslar (makarna sosları)

Kirli sularla sulanmış ve iyi yıkanmamış sebzeler (dışarıda salata yemek, iyi yıkanmazsa evde de)

Çiğ veya iyi pişmemiş kıyma (hamburger, kebap)

Pastörize edilmemiş sütler

Dışkı ile kirlenmiş olmuş kaynak suları

İyi yıkanmamış meyveler

İyi saklanmamış tavuk veya çiğ tavuk

Dondurulmuş besinler

Peynir

Süt ürünleri

Kırık, çatlak, dışkı ile kirlenmiş yumurta

İshalin birçok nedeni vardır, şüpheli besin hangi mikrobun ishale neden olduğu konusunda bize fikir verebilir.

Dondurma, sütlaç, mayonezli patates salatası, kremalı pasta: Staphylococcus aureus

Pirinç pilavı ve makarna: Bacillus cereus

Et ve et ürünleri: Clostridium perfringens

İyi pişmemiş et ve kümes hayvanı: Camphylobacter

İyi pişmemiş deniz ürünleri: Vibrio parahaemoliticus, Norwalk virusu

Suyla bulaş: Vibrio cholerae, ETEC (enterotoxigenic Escherichia coli)

Turist ishali sadece bozuk veya kötü saklanmış besinler ile olmaz. İnsandan da bulaşabilir, bu nedenle el yıkamak çok önemlidir. Lokantalarda çalışan personelin sağlık kontrolleri ihmal edilmemelidir.

Özet olarak turist ishali çoğu kez kendiliğinden geçen bir hastalıktır. Şiddetli veya risk altındaki hastalar geç kalmadan bir sağlık merkezine başvurmalıdır. Tatili zehir edebilir. Önlemek mümkündür.

İSHAL DİYETİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Aşağıda erişkin hastaların beslenmesinde dikkat etmesi gereken genel prensipler özetlenmiştir, çocuklarda, özellikle bebeklerde prensipler farklıdır. Erişkin her hastanın koşulları da birbirine benzemez.

Sıvı çok önemlidir. Günlük en az 10 bardaktan fazla olacak şekilde sıvı alınmalıdır (kalp, böbrek yetmezliği varsa dikkat). Böylece kaybedilen sıvı yerine konulabilir. Sıvı tercihen su olmalıdır. Ayran içilebilir.

Yetişkinler için ishal diyeti

Önerilenler:Açık çay, ıhlamur, ayran, yoğurt, yoğurt çorbası, bisküvi, çubuk krakerler, su muhallebisi, kuru ekmek, havuç, pirinç çorbası, lapa, haşlanmış patates, sıkma meyve suyu, muz, kabuğu soyulmuş elma
Yasaklar:Süt, yağlı, şekerli yiyecekler ve meyveler (muz, elma hariç)

Kısıtlanması gerekenler:

Fazla kafein içeren kahve ve demli çay, kolalı içecekler
Süt ve süt ürünlerinden peynir, puding, sütlaç, muhallebi, dondurma

Not:Bu gıdaları kesince ishal düzeliyorsa laktoz eksikliği olabilir, aklınızda bulunsun.
Yağ oranı fazla olan kızartma, yağlı tatlılar, fazla tereyağı, kremalar

İshal iseniz sık ve az beslenin, bir seferde fazla gıda almayın(muhtemelen alamıyorsunuzdur)
Kurutulmuş meyveler, baklagiller, bezelye, mısır, brokoli, ıspanak, fındık tüketimi durumu kötüleştirebilir.

Baklagiller, brokoli, lahana, soğan, karbonatlı içecekler gibi gaz yapan besinlerden uzak durunuz

Tatilde az yemek iyidir (bir de gurme turları olmasa). Hem turist ishali riski hem de dönüşteki olası fazla kilo stresi azalır.

Prof. Dr. Tekin AKPOLAT

İshal ve besin zehirlenmesi hakkında daha fazla bilgi almak için tıklayın.

NOT: Burada okuduklarınız genel bilgilerdir, doktorunuza danışmadan tedavide değişiklik yapılması sakıncalı olabilir.

Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir

Daha ayrıntılı bilgi için: www.tekinakpolat.com